ภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด คืออะไร

ภาวะตัวเหลืองมีอาการอย่างไร

• ตาของทารกจะดูมีสีเหลือง
• ผิวหนังของทารกจะดูมีสีเหลือง

เด็กแต่ละคนจะมีระดับของความเหลืองหรือที่เรียกว่าระดับบิลิรูบินไม่เหมือนกัน บางคนเป็นน้อยถ้าไม่สังเกตก็จะไม่ทราบ บางคนก็มีระดับความเหลืองสูงจนคุณแม่สามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่า

สาเหตุของตัวเหลืองแบ่งเป็น 2 กลุ่ม 

1. ภาวะตัวเหลืองปกติ

ทารกมักไม่มีอาการอื่นร่วมด้วยและจะหายไปได้เองภายใน 1-2 สัปดาห์ โดยไม่มีอันตราย

2. ภาวะตัวเหลืองผิดปกติ

• ปัญหาของกลุ่มเลือดของแม่กับลูกที่ไม่สัมพันธ์กัน พบในคู่ที่แม่มีเลือดหมู่โอกับลูกหมู่เลือดเอหรือบี หรือ คู่ที่แม่มีหมู่เลือด Rh ลบกับลูกหมู่เลือด Rh บวก
• ปัญหาจากการขาดเอนไซม์ในเม็ดเลือดแดง ชื่อ G6PD จึงทำให้เม็ดเลือดแดงแตกง่ายกว่าปกติ
• ปัญหาที่สัมพันธ์กับการกินนมแม่ เช่น การที่ทารกได้รับนมแม่ไม่เพียงพอ
• ปัญหาอื่นๆ เช่น โรคท่อน้ำดีตีบ โรคตับ ภาวะพร่องไทรอยด์แต่กําเนิด ฯลฯ

ภาวะตัวเหลืองปกติในเด็ก จะพบบ่อยที่สุด ซึ่งเกิดจากระบบการทำงานของตับยังไม่เจริญเติบโตเต็มที่ ส่วนมากจะหายไปได้เอง 

การรักษาภาวะตัวเหลืองหลังคลอด

การรักษาภาวะตัวเหลืองหลังคลอดขึ้นกับความรุนแรงค่ะ หากเกิดจากภาวะตัวเหลืองปกติ ไม่ต้องทำอะไร มักจะหายเอง แต่ในกรณีที่ตัวเหลืองชัดเจน และตรวจพบว่ามีระดับบิลิลูบินสูงถึงเกณฑ์ที่อาจจะเกิดอันตรายได้ คุณหมอจะพิจารณาให้การรักษาด้วยวิธีการต่างๆ ตามความเหมาะสม ได้แก่ การส่องไฟรักษา (แสงแดดตามธรรมชาตินั้น ไม่สามารถรักษาภาวะตัวเหลืองได้) ในกรณีที่ระดับบิลิรูบินมีค่าสูงมากๆหรือเริ่มมีอาการทางสมอง จำเป็นจะต้องลดระดับบิลิรูบินอย่างรวดเร็ว อาจต้องได้รับการรักษาด้วยการเปลี่ยนถ่ายเลือด 

ป้องกันภาวะตัวเหลืองในทารกแรกเกิด

ภาวะตัวเหลืองในเด็กไม่สามารถป้องกันได้ แต่หากคุณแม่มีการเตรียมพร้อมที่ดี ก็อาจจะลดโอกาสเกิดภาวะตัวเหลืองของลูกน้อยได้ เช่น  

1. การฝากครรภ์ ควรเริ่มตั้งแต่อายุครรภ์ 12 สัปดาห์ เพื่อจะได้ให้คุณหมอตรวจประเมินความเสี่ยง ตรวจเลือดหาความผิดปกติทางพันธุกรรม หรือตรวจหาภาวะติดเชื้อในมารดา เพราะโรคบางอย่างหากวินิจฉัยได้เร็ว ก็สามารถรักษาได้หลังคลอด
   
   
2. มารดาควรให้ลูกได้ดูดนมเร็วที่สุด ให้ลูกดูดบ่อยๆ เพราะจะทำให้ลำไส้ของลูกเคลื่อนตัวทำงานได้ดี ช่วยขับสารสีเหลืองออกไปได้ดี

ความเชื่อเรื่องภาวะตัวเหลือง ตาเหลืองของทารกแรกเกิด 

1. ทารกเพิ่งคลอดห้ามให้ใส่เสื้อผ้าสีเหลือง จะทำให้ทารกตัวเหลืองจริงหรือไม่

ไม่จริงค่ะ แต่บางครั้งแพทย์บางท่านจะแนะนำในทารกที่ยังต้องสังเกตอาการตัวเหลือง ให้หลีกเลี่ยงการใส่ขุดสีเหลือง เพื่อให้คุณแม่ไม่สับสนและง่ายต่อการสังเกตว่าลูกยังมีอาการตัวเหลืองจริงหรือไม่

วิธีสังเกตว่าลูกตัวเหลืองหรือไม่ อีกวิธีคือให้เด็กอยู่ในห้องที่มีแสงธรรมชาติเพียงพอ ลองใช้นิ้วกดลงบนผิวหนังเด็กเบา ๆ บริเวณแขน หรือ ขา เมื่อปล่อยมือควรจะเห็นสีขาวซีด แต่ถ้าเห็นเป็นสีเหลือง แสดงว่าลูกยังคงตัวเหลืองจริง หากคุณหมอมีนัดติดตามอาการ ก็ควรไปตามนัด

2. ทารกตัวเหลือง ต้องให้กินน้ำ ตัวจะได้ไม่เหลืองจริงไหม

ไม่จริงค่ะ การกินน้ำไม่ช่วยลดสารเหลืองในร่างกาย เพราะสารพวกนี้ไม่ละลายน้ำ และอาจเกิดอันตรายหรือเกิดผลเสียมากกว่าด้วยซ้ำ เช่น

1. ขาดสารอาหารที่จำเป็น เพราะเมื่อป้อนน้ำในปริมาณมาก มักจะทำให้ทารกกินนมได้น้อยลง
2. มีโอกาสติดเชื้อทางเดินอาหารจากความสะอาดของภาชนะ และจากน้ำที่สะอาดไม่เพียงพอค่ะ

การรับข่าวสารต่าง  ๆ จากคุณแม่ด้วยกันหรือการพูดคุยกันในกลุ่มไลน์หรือเฟซบุ๊ก คุณแม่ต้องคิดไตร่ตรองสอบถามแพทย์ประจำตัว หรือผู้ใหญ่ที่ไว้ใจได้ ก่อนที่จะทำให้ลูกนะคะ เพราะเด็กแต่ละคนไม่เหมือนกัน เขาอาจจะทำได้กับลูกของเขา แต่อาจจะไม่เหมาะกับลูกของเรา คุณหมอเป็นกำลังใจให้คุณแม่มือใหม่ทั้งหลาย  เลี้ยงลูกอย่างมีความสุขด้วยสติ แค่นี้ลูกก็จะมีสุขภาพกายและใจที่ดีแน่นอนค่ะ 

รักลูก Community of The Experts

พญ.สินดี จำเริญนุสิต
กุมารเวชศาสตร์พัฒนาการและพฤติกรรม