ทำไงดี เมื่อลูกไม่ยอมกินข้าว

ลูกไม่ชอบกินข้าว ทั้งบังคับ ทั้งหลอกล่อ ยังไงก็ไม่ได้ผล สุดท้ายลูกก็ไม่ยอมกินอยู่ดี หากคุณเห็นว่าลูกไม่ชอบกินข้าว หรือมีอาการเบื่ออาหาร ทำยังไงก็ไม่ยอมกินสักที หากปล่อยไว้อย่างนี้คงส่งผลต่อสุขภาพลูกแน่นอน
 

รศ.พ.ญ.อุมาพร สุทัศน์วรวุฒิ กุมารแพทย์ด้านโภชนาการเด็ก โรงพยาบาลรามาธิบดี เล่าถึงอาการเบื่ออาหารในเด็กวัยอนุบาลว่า เด็กจะไม่รู้สึกหิวและไม่อยากรับประทานอาหาร หรืออาจจะรับประทานบ้าง แต่น้อยกว่าปกติ ถือว่าเป็นอาการเบื่ออาหารค่ะ แบ่งได้คือ
 

อาการเบื่ออาหารทุกอย่าง คือ ไม่ยอมกินอะไรเลย ถือว่าเป็นความผิดปกติ โดยเด็กอาจจะมีโรคอะไรซ่อนอยู่ซึ่งเป็นสาเหตุของการเบื่ออาหาร และโรคแต่ละโรคส่งผลให้มีอาการเบื่ออาหารได้ ซึ่งถ้าปล่อยทิ้งไว้ จะมีอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ ควรพาลูกไปพบแพทย์เพื่อค้นหาโรคที่ซ่อนอยู่ เช่น

การติดเชื้อบางอย่าง เช่น โรควัณโรค การติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ โรคไข้หวัด ไข้เลือดออก ปอดอักเสบ เป็นต้น

• โรคที่เกิดจากความผิดปกติของการทำงานในร่างกาย เช่น โรคไต
• โรคมะเร็ง
• การขาดสารอาหารบางอย่าง เช่น ขาดธาตุเหล็ก และสังกะสี ก็เป็นสาเหตุของการเบื่ออาหารทุกอย่างได้ และการขาดธาตุเหล่านี้ยังส่งผลให้เด็กติดเชื้อได้ง่ายอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม คุณหมอฝากบอกคุณพ่อคุณม่ไม่ให้กังวลมากนัก แต่ต้องรู้จัดสังเกตเรื่องการกินของลูกค่ะ "ธรรมชาติของเด็ก คือ เด็กไม่ได้กินอาหารมากได้ดีทุกวัน ดังนั้น เด็กไม่จำเป็นที่จะต้องทานอาหารหมดเกลี้ยงทุกวัน แต่ถ้าเผื่อเด็กกินน้อยลงหลายๆวันติดกันก็ถือว่าไม่ปกติแล้ว"

วิธีป้องกันไม่ให้เกิดโรค โดยเริ่มจาก...

• ดูแลสุขลักษณะของเด็กๆ ให้อยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีอากาศถ่ายเท
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ร่างกายจะได้แข็งแรงและสามารถต้านทานโรคได้
• ฝึกลูกไม่ให้กลั้นปัสสาวะ เดี๋ยวจะทำให้กระเพาะปัสสาวะมีโอกาสอักเสบง่ายขึ้น
• ในโรคที่ป้องกันไม่ได้จริงๆ เช่น ไต มะเร็ง เมื่อมีอาการผิดปกติเกิดขึ้นกับตัวเด็ก ก็ควรรีบพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุ

 

เมื่อลูกอยากกินเป็นบางอย่าง ในกรณีที่มีอาการเบื่ออาหารบางประเภท ถือเป็นเรื่องของพฤติกรรมหรือเป็นลักษณะที่เปลี่ยนแปลงไปตามวัยของเด็ก และพบในเด็กได้บ่อยมากกว่าประเภทแรก ซึ่งมีสาเหตุมาจาก

• ลูกกินอาหารบางอย่างมากเกินไป เช่น นม แทนที่จะดื่มวันละ 2-3 แก้ว ก็ดื่มถึงวันละ 5-6 แก้ว จนทำให้อิ่มและไม่อยากรับประทานอาหารมื้อหลัก
• เด็กที่รับประทานอาหารรสจัด เช่น หวานจัด ทำให้เกิดการเปรียบเทียบกับอาหารที่รสไม่จัด ทำให้รู้สึกว่าอาหารรสไม่จัดเป็นอาหารที่ไม่อร่อย
• กินจุบกินจิบทั้งวัน เช่น ผลไม้ ขนมถุง นม จึงทำให้ไม่รู้สึกหิว และไม่อยากกินอาหารตามมื้อปกติ

"เด็กบางคนรับประทานเพียงผลไม้ก่อนมื้ออาหาร น้ำตาลในผลไม้จะเข้าไปในเลือด ส่งผลให้การทำงานของศูนย์หิว-ศูนย์อิ่มของร่างกายไม่เป็นไปตามปกติ เพราะการควบคุมความหิวขึ้นอยู่กับสารเคมีในเลือด
 

ถ้าไม่ได้รับประทานอะไรเลย น้ำตาลในเลือดจะลดลงทำให้สารเคมีบางอย่างในเลือดเริ่มเปลี่ยนแปลงกระตุ้นให้หิว แต่ถ้าเด็กกินอาหารอยู่ตลอด สารเคมีก็ไม่มีการเปลี่ยนแปลง จึงไม่รู้สึกหิว"

• เด็กที่อมลูกอมอยู่ตลอดเวลา หรือกินข้าวมื้อหนึ่งนานๆ เป็นชั่วโมง เป็นสาเหตุของการเบื่ออาหารได้เพราะจะทำให้เด็กไม่รู้สึกหิว
• อาหารไม่ถูกปาก เพราะมีรสจัดเกินไป ผักบางอย่างมีกลิ่นแรง เนื้อสัตว์ที่เหนียวเกินไป อาหารที่ทิ้งไว้จนอืดหรือเย็น ตลอดจนมีปริมาณมากเกินไป ก็ส่งผลให้เด็กๆ รู้สึกว่ากินไม่ลง
• บรรยากาศในการกินไม่สนุก เพราะมีการการทะเละเบาะแว้ง ตำหนิติเตียนเด็ก หรือต้องมีการเช็ดปากเด็กอยู่ตลอดเวลา เพราะกลัวเลอะเทอะ โดยไม่ปล่อยให้เด็กมีโอกาสได้กินอาหารเอง

 

สนุก + หิว + อร่อย = เด็กเจริญอาหาร

เด็กๆ จะเจิรญอาหารได้นั้น กุญแจสำคัญอยู่ที่ถ้าเขาหิวด้วย อร่อยด้วย สนุกด้วย ก็จะกินอาหารอย่างเป็นสุขทำให้ไม่เบื่ออาหาร อีกทั้งจะต้องเสริมในอื่นๆ ด้วยคือ

• สร้างวินัยในการกิน ควรจัดอาหารให้เด็กกินเป็นเวลา และไม่ควรให้ลูกกินข้าวพร้อมกับการดูโทรทัศน์หรือกิจกรรมอื่น เพื่อให้เด็กเข้าใจว่าการกินอาหารเป็นกิจกรรมหนึ่งที่จะต้องเป็นเวลา และไม่พุ่งความสนใจไปที่โทรทัศน์
• ก่อนถึงมื้ออาหาร 1-2 ชั่วโมง ไม่ควรให้เด็กกินขนมจุกจิก
• ไม่ควรให้เด็กกินอาหารที่ไม่มีประโยชน์ เพราะจะทำให้เด็กเกิดนิสัยการกินที่ไม่ถูกต้อง
• ถ้าเด็กแสดงอาการเบื่ออาหารอย่างชัดเจน แต่ในเบื้องต้นน้ำหนักตัวยังไม่ลดลง ก็ควรรีบปรึกษาแพทย์ อย่ารอให้ผอม

 

ข้อควรรู้ เพื่อการตั้งรับ

• อาการที่ปรากฏเมื่อเด็กเบื่ออาหารนั้นขึ้นอยู่กับภาวะโภชนาการของเด็กแต่ละคนก่อนเบื่ออาหาร เช่น ถ้าเด็กค่อนข้างผอมอยู่แล้ว เมื่อเบื่ออาหารซ้ำเติมก็จะแสดงอาการได้ภายในสัปดาห์นั้นเลย แต่ถ้าเป็นเด็กแข็งแรง ได้อาหารเต็มที่ ก็อาจจะใช้เวลาหลายสัปดาห์ถึงจะแสดงอาการ อย่างไรก็ตาม ถ้าเด็กไม่กินข้าวเพียงไม่กี่สัปดาห์วิตามินหลายตัวจะเริ่มต่ำ เช่น วิตามินบีต่างๆ
• การที่เด็กไม่ได้รับธาตุอาหารหรือวิตามิน บางครั้งน้ำหนักไม่ลด เนื่องจากร่างกายต้องการเพียงเล็กน้อย แต่ก็จะส่งผลเสียกับอวัยวะอื่นๆ ดังนั้น เด็กไม่จำเป็นต้องน้ำหนักลดก็เป็นอันตรายได้
• ธาตุอาหารที่จำเป็นเช่น เหล็ก สังกะสี ไม่ควรซื้อให้เด็กกินเอง แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนทุกครั้ง ในส่วนของวิตามินก็เช่นกัน แพทย์จะเป็นผู้ตัดสินใจให้เด็กกิน พร้อมๆกับการหาสาเหตุของอาการเบื่ออาหาร ในกรณีที่ยังไม่ทราบสาเหตุ
• อาหารที่มีประโยชน์ไม่จำเป็นต้องมีราคาแพง อาจเป็นอาหารที่สามารถจัดเตรียมให้เด็กเองได้ในครอบครัว เพราะอาหารที่มีราคาแพง แต่มีคุณค่าทางโภชนาการต่ำก็มี
• เมื่อรักษาอาการเบื่ออาหารได้แล้ว ต้องระวังไม่ให้เด็กเป็นโรคอ้วนตามมาทีหลังเพราะไม่ดีทั้งสองอย่าง ดังนั้น ต้องพยายามให้เด็กกินอาหารในปริมาณที่เหมาะสมพอดี
• ไม่แนะนำให้เด็กกินอาหารมังสวิรัติ เพราะสมองของเด็กอยู่ในช่วงที่กำลังพัฒนาและเติบโต ถ้าเด็กได้รับอาหารไม่ครบถ้วนจะมีผลเสียทั้งในระยะสั้นและระยะยาวได้
• ความเข้าใจผิดที่พบบ่อยที่สุด คือ เมื่อเด็กไม่กินข้าวก็ให้กินขนม หรือน้ำหวานแทน แต่ความเป็นจริงแล้วไม่สามารถทดแทนกันได้เพราะจะทำให้ขาดสารอาหารที่สำคัญจำพวก โปรตีน วิตามินและเกลือแร่
   

อย่าคิดว่าเบื่ออาหารเป็นเรื่องที่ปล่อยไว้แล้วจะหายเองนะคะ ควรจะหาทางช่วยลูกเสียแต่เนิ่นๆ ดังนั้นเกราะป้องกันไม่ให้ลูกเบื่ออาหารที่ดีที่สุดคงหนีไม่พ้น การที่คุณพ่อคุณแม่จะต้องดูแลทั้งกายและใจของเด็ก ด้วยการให้ความรักความอบอุ่นแก่เด็ก และเอาใจใส่ สังเกตความเปลี่ยนแปลงและความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับเด็กนั่นเองค่ะ