เมื่อลูกไม่อยากกิน

ลูกไม่ชอบทานข้าว ถึงเวลาป้อนข้าวทีไร ลูกเอาแต่ส่ายหน้า มีอาการเบื่ออาหาร ทำยังไงก็ไม่ยอมกิน ถ้าปล่อยไว้แบบนี้ต้องส่งผลต่อสุขภาพของลูกแน่ๆ อย่าเพิ่งกลุ้มค่ะ ลองมาฟังคำแนะนำจากผู้รู้กันก่อน

รศ.พ.ญ.อุมาพร สุทัศน์วรวุฒิ กุมารแพทย์ด้านโภชนาการเด็ก โรงพยาบาลรามาธิบดี เล่าถึงอาการเบื่ออาหารในเด็กวัยอนุบาลว่า เด็กจะไม่รู้สึกหิวและไม่อยากรับประทานอาหาร หรืออาจจะรับประทานบ้าง แต่น้อยกว่าปกติ ถือว่าเป็นอาการเบื่ออาหาร ซึ่งแบ่งได้สองประเภทคือ

• เบื่ออาหารทุกอย่าง
• เบื่ออาหารบางอย่าง

ไม่อยากกินอะไรเลยสักอย่าง

สำหรับอาการเบื่ออาหารทุกอย่าง คุณหมอเล่าว่า ถ้าหากว่าเด็กเบื่ออาหารทุกชนิดไม่ยอมกินอะไรเลย ถือว่าเป็นความผิดปกติ โดยเด็กอาจจะมีโรคอะไรซ่อนอยู่ซึ่งเป็นสาเหตุของการเบื่ออาหาร และโรคแต่ละโรคส่งผลให้มีอาการเบื่ออาหารได้ ซึ่งถ้าปล่อยทิ้งไว้ ก็จะมีอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ ควรพาลูกไปพบแพทย์เพื่อค้นหาโรคที่ซ่อนอยู่ เช่น

• การติดเชื้อบางอย่าง เช่น โรควัณโรค การติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ โรคไข้หวัด ไข้เลือดออก ปอดอักเสบ เป็นต้น
• โรคที่เกิดจากความผิดปกติของการทำงานในร่างกาย เช่น โรคไต
• โรคมะเร็ง
• การขาดสารอาหารบางอย่าง เช่น ขาดธาตุเหล็ก และสังกะสี ก็เป็นสาเหตุของการเบื่ออาหารทุกอย่างได้ และการขาดธาตุเหล่านี้ยังส่งผลให้เด็กติดเชื้อได้ง่ายอีกด้วย

อย่างไรก็ตาม คุณหมอฝากบอกคุณพ่อคุณแม่ไม่ให้กังวลมาก แต่ต้องรู้จักสังเกตเรื่องการกินของลูกค่ะ "ธรรมชาติของเด็กคือ เด็กไม่ได้กินอาหารมากได้ดีทุกวัน ดังนั้น เด็กไม่จำเป็นต้องทานอาหารหมดเกลี้ยงทุกวัน แต่ถ้ากินน้อยลงหลายๆ วันติดกันถือว่าไม่ปกติแล้ว"

ป้องกันได้

วิธีป้องกันคือ ป้องกันไม่ให้เกิดโรคนั่นเอง ด้วยวิธีที่ไม่ยุ่งยากโดยเริ่มจาก...

• ดูแลสุขลักษณะของเด็กๆ ให้อยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีอากาศถ่ายเท
• ชวนน้องหนูออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
• ฝึกลูกไม่ให้กลั้นปัสสาวะ เพราะอาจทำให้กระเพาะปัสสาวะอักเสบง่ายขึ้น
• ในโรคที่ป้องกันไม่ได้ เช่น ไต มะเร็ง เมื่อมีอาการผิดปกติเกิดขึ้นกับตัวเด็ก ก็ควรรีบพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุ

หนู...อยากกินเป็นบางอย่าง

ในกรณีที่เบื่ออาหารบางประเภท ถือเป็นเรื่องของพฤติกรรมหรือเป็นลักษณะที่เปลี่ยนแปลงไปตามวัย และพบในเด็กได้บ่อยกว่าประเภทแรก ซึ่งสาเหตุมาจาก

• น้องหนูรับประทานอาหารบางกลุ่มมากเกินไป เช่น ดื่มนมมากเกินไป จนทำให้อิ่มและไม่อยากรับประทานอาหารมื้อหลัก
• เด็กที่รับประทานอาหารรสจัด เช่น หวานจัด ทำให้เกิดการเปรียบเทียบกับอาหารที่รสไม่จัด ทำให้รู้สึกว่าอาหารรสไม่จัดเป็นอาหารที่ไม่อร่อย
• กินจุกจิกทั้งวัน จึงทำให้ไม่รู้สึกหิว และไม่อยากกินอาหารตามมื้อปกติ

"เด็กบางคนรับประทานเพียงผลไม้ก่อนมื้ออาหาร น้ำตาลในผลไม้จะเข้าไปในเลือด ส่งผลให้การทำงานของร่างกายไม่เป็นไปตามปกติ เพราะการควบคุมความหิวขึ้นอยู่กับสารเคมีในเลือด ถ้าไม่ได้รับประทานอะไรเลย น้ำตาลในเลือดจะลดลงทำให้สารเคมีบางอย่างในเลือดเริ่มเปลี่ยนแปลงกระตุ้นให้หิว แต่ถ้าเด็กกินอาหารอยู่ตลอด สารเคมีก็ไม่มีการเปลี่ยนแปลง จึงไม่รู้สึกหิว"

• เด็กที่อมลูกอมอยู่ตลอดเวลา หรือกินข้าวมื้อหนึ่งนานๆ เป็นชั่วโมง เป็นสาเหตุของการเบื่ออาหารได้เพราะจะทำให้เด็กไม่รู้สึกหิว
• อาหารไม่ถูกปาก เพราะมีรสจัดเกินไป เนื้อสัตว์ที่เหนียวเกินไป อาหารที่ทิ้งไว้จนอืดหรือเย็น ตลอดจนมีปริมาณมากเกินไป ก็ส่งผลให้เด็กๆ รู้สึกว่ากินไม่ลง
• บรรยากาศในการกินไม่สนุก เพราะมีการการทะเละเบาะแว้ง ตำหนิติเตียนเด็ก เพราะกลัวเลอะเทอะ โดยไม่ปล่อยให้เด็กมีโอกาสได้กินอาหารเอง

สนุก + หิว + อร่อย = เด็กเจริญอาหาร

เด็กๆ จะเจริญอาหารได้นั้น กุญแจสำคัญอยู่ที่ถ้าเขาหิวด้วย อร่อยด้วย สนุกด้วย ก็จะกินอาหารอย่างเป็นสุขทำให้ไม่เบื่ออาหาร อีกทั้งจะต้องเสริมในอื่นๆ ด้วยคือ

• สร้างวินัยในการกิน ควรจัดอาหารให้เด็กกินเป็นเวลา และไม่ควรให้ลูกกินข้าวพร้อมกับการดูโทรทัศน์หรือกิจกรรมอื่น
• ก่อนถึงมื้ออาหาร 1-2 ชั่วโมง ไม่ควรให้เด็กกินขนมจุกจิก
• ไม่ควรให้เด็กกินอาหารที่ไม่มีประโยชน์ เพราะจะทำให้เด็กเกิดนิสัยการกินที่ไม่ถูกต้อง
• ถ้าเด็กแสดงอาการเบื่ออาหารอย่างชัดเจน แต่ในเบื้องต้นน้ำหนักตัวยังไม่ลดลง ก็ควรรีบปรึกษาแพทย์ อย่ารอให้ผอม

ข้อควรรู้ เพื่อการรับมือ

• อาการที่ปรากฏเมื่อเด็กเบื่ออาหารนั้นขึ้นอยู่กับภาวะโภชนาการของเด็กแต่ละคนเช่น ถ้าเด็กค่อนข้างผอมอยู่แล้ว เมื่อเบื่ออาหารก็จะแสดงอาการได้ภายในสัปดาห์นั้นเลย อย่างไรก็ตาม ถ้าเด็กไม่กินข้าวเพียงไม่กี่สัปดาห์วิตามินหลายตัวจะเริ่มต่ำ เช่น วิตามินบีต่างๆ
• การที่เด็กไม่ได้รับธาตุอาหารหรือวิตามิน บางครั้งจะส่งผลเสียกับอวัยวะอื่นๆ ด้วย
• ธาตุอาหารที่จำเป็น เช่น เหล็ก สังกะสี ไม่ควรซื้อให้เด็กกินเอง แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนทุกครั้ง
• เมื่อรักษาอาการเบื่ออาหารได้แล้ว ต้องระวังไม่ให้เด็กเป็นโรคอ้วนตามมาทีหลังเพราะไม่ดีทั้งสองอย่าง ต้องพยายามให้เด็กกินอาหารในปริมาณที่เหมาะสมพอดี
• ไม่แนะนำให้เด็กกินอาหารมังสวิรัติ เพราะสมองของเด็กอยู่ในช่วงที่กำลังพัฒนาและเติบโต ถ้าได้รับอาหารไม่ครบถ้วนจะมีผลเสียทั้งในระยะสั้นและระยะยาวได้
• การให้เด็กกินขนมหรือน้ำหวานแทนข้าว ไม่สามารถทดแทนกันได้เพราะจะทำให้ขาดสารอาหารที่สำคัญจำพวก โปรตีน วิตามินและเกลือแร่

ควรจะหาทางช่วยลูกเสียแต่เนิ่นๆ ค่ะ เกราะป้องกันไม่ให้ลูกเบื่ออาหารที่ดีที่สุด คือการที่คุณพ่อคุณแม่จะต้องดูแลทั้งกายและใจของเด็ก ด้วยการให้ความรักความอบอุ่น และเอาใจใส่ สังเกตความเปลี่ยนแปลงและความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับเด็กนั่นเองค่ะ