Creative Thinking ฝึกความคิดให้สร้างสรรค์

หลากหลายวิธีฝึกลูกน้อยให้มีความคิดสร้างสรรค์

พูดกันนักหนาว่าเด็กทุกคนเกิดมามีความคิดสร้างสรรค์กัน ทั้งนั้น แต่ค่อยๆ หดหายไปเมื่อโตขึ้น ความคิดสร้างสรรค์สำคัญอย่างไร ทำยังไงถึงจะฝึกความคิดสร้างสรรค์ให้อยู่กับลูกได้ตลอดเวลา รศ.ดร.อารี พันธ์มณี คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร ได้รับเชิญจากสถาบันสร้างสรรรค์ศักยภาพสมอง มาไขปัญหาเกี่ยวกับเรื่องนี้ค่ะ

* คนที่มีความคิดสร้างสรรค์มีลักษณะอย่างไรคะ

ถ้า เราพูดถึงคนที่มีความคิดสร้างสรรค์ เขาจะมีลักษณะเป็นคนอยากรู้อยากเห็น สนใจใฝ่รู้ กระตือรือร้น มีสมาธิ มีความมุ่งมั่น คิดอะไรแปลกใหม่ ไม่ซ้ำซากจำเจ สงสัยอะไรก็ไถ่ถาม และหาทางให้ได้คำตอบ ขณะเดียวกันก็ต้องคิดแล้วทำเลย ไม่เฉื่อยแฉะ อยากเห็นผลเลย ถ้าเราไปอ่านประวัตินักคิดอย่างเอดิสัน หรือลีโอนาโด ดาร์วินชี หรือคนอื่นๆ ก็ตาม อย่างเอดิสันเราจะเห็นว่าเขาชอบซักถาม ชอบทำโน่นนี่ตลอดเวลา เป็นคนที่มีความสนใจกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้นาน มีสมาธิ และทำงานหนัก

แล้ว ถ้าถามว่าความคิดสร้างสรรค์เกิดจากอะไร กรรมพันธุ์หรือสิ่งแวดล้อม มันก็เป็นได้ทั้งสองอย่าง สิ่งแวดล้อมก็มีความสำคัญที่เราจะสร้างความรู้สึกกระตือรือร้นให้เด็กค่ะ

* คนเรามีความคิดสร้างสรรค์มาตั้งแต่เล็กเลยใช่ไหม

มี ทุกคนค่ะ เด็กเล็กๆ นี่มีกันทุกคน แต่โตขึ้นอาจจะหายไป พ่อแม่เป็นคนสำคัญ ท่านอาจจะลิดรอนความคิดสร้างสรรค์ของเราโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ โดยเฉพาะในสังคมไทย ที่ผู้ใหญ่คอยห้ามเด็ก..อย่าทำอย่างนั้น อย่างนี้ คือการเอากรอบไปใส่แทนความคิดของเด็กๆ

* แล้วเราจะเลี้ยงลูกอย่างไรให้มีความคิดสร้างสรรค์

เลี้ยง เขาให้เขารู้สึกเป็นอิสระทางความคิดและการกระทำค่ะ อย่างวันนี้ลูกจะทานอะไรเราทำให้เขาเลย พอเขาไม่ชอบก็บ่นอีก เราไม่อยากเสียเวลา ก็เลยเผด็จการ ความคิดลูกเลยถูกเผด็จการไปด้วย การถามเป็นการเสียเวลาก็จริงนะคะ แต่เราต้องการฝึกลูกให้คิดให้เลือก ได้ตัดสินใจ ถ้าเรารับได้ก็รับ เช่น เขาใส่เสื้อกับกางเกงไม่เข้ากัน พ่อแม่บางคนไม่ยอม

* มีกิจกรรมอะไรที่พ่อแม่สามารถนำไปใช้เพื่อพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ได้บ้าง

ถ้า เป็นเด็กเล็กๆ การอ่านหนังสือก็ใช้ได้ เวลาอ่านหนังสือกับลูกก็ให้เป็นการสื่อสารสองทาง ไม่ใช่อ่านให้เขาฟังไปเรื่อย แต่อ่านไปคอยคุยกับเขา ถามเขา หรือดูภาพไปด้วยกัน ถ้าเขาอ่านหนังสือได้เอง อาจจะลองอ่านสลับคนละบรรทัดก็ได้ค่ะ

ความคิดเป็นทักษะที่สอนกันได้ เราอาจจะสมมุติสถานการณ์ขึ้นมา ให้เขารู้จักแก้ปัญหา ซักถามเขา พูดเขากับเขา ให้เขาได้แสดงความคิด เป็นการสื่อสารสอง
ทาง ไม่ต้องทำตัวรู้มาก ถึงแม้ว่าเราจะมีคำตอบอยู่แล้ว ผู้ใหญ่ต้องรู้จักใจกว้าง

* คนที่มีความคิดกับคนที่มีความคิดสร้างสรรค์เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร

คน ที่มีความคิดก็อาจจะทำอะไรแบบปกติซ้ำๆ สมมติเราให้เด็กวาดรูปจากวงกลม เด็กที่ไม่มีความคิดสร้างสรรค์ก็อาจจะวาดรูปพระอาทิตย์ ลูกบอล ลูกเทนนิส นี่คือคิดเป็น แต่อีกคนที่มีความคิดสร้างสรรค์ อาจจะวาดรูปดอกไม้ นาฬิกา ปากแจกัน อาจจะเป็นดวงไฟรถยนต์ หรือแหวน อะไรก็ได้ เพราะฉะนั้นแปลว่าคนที่มีความคิดสร้างสรรค์จะคิดอะไรที่แปลกแตกต่างไปจาก ปกติธรรมดา พาความคิดออกไปจากสิ่งง่ายๆ หลุดกรอบออกไป

* ความคิดสร้างสรรค์จะวัดกันได้ยังไง

เรา อาจจะวัดด้วยการพูด อธิบายก็ได้ เช่น เล่าเรื่อง เด็กที่มีความคิดสร้างสรรค์จะเล่าเรื่องได้ละเอียดและมีจุดเน้น นั่นคือหนึ่ง วัดจากการมีความคิดที่เหนือชั้น ไม่ตรงไปตรงมา นี่คือการวัดความคิดริเริ่มค่ะ

อีกอันคือวัดจากความคล่อง แคล่วในการคิด ถ้าให้เด็กวาดรูปจากวงกลมในเวลา 2 นาที เด็กบางคนวาดได้แค่ 2 รูป บางคนวาดได้เป็นสิบๆ รูป จะดูจากปริมาณในการคิด เวลาเราฝึกเด็กจะมีหลักว่าเราจะฝึกอะไรเขาบ้าง ส่วนใหญ่ก็จะฝึกเรื่องความคล่องแคล่วในการคิดนี้

อีกอันคือ ความคิดยืดหยุ่น คือความคิดที่มีมากประเภท เช่น ให้วาดรูปจากวงกลม เด็กบางคนวาดได้แค่ลูกบอล ลูกกอล์ฟ ลูกเทนนิส อันนี้ก็จะได้ความคิดยืดหยุ่นประเภทเดียว แต่ถ้าวาดเป็นพัดลม น็อต ตะปู ก็จะมีประเภทมากขึ้น ความคิดหลากหลายมากขึ้น

สุดท้ายคือความ คิดละเอียดลออ คือ รายละเอียดที่เราเอามาตกแต่ง อย่างถามอะไรสักอย่าง ก็จะอรรถาธิบายยกตัวอย่างได้มากมาย ยกตัวอย่างง่ายๆ ถ้าให้แต่ละคนแนะนำตัว ทุกคนจะมีลีลาการแนะนำตัวที่แตกต่างกันไป

ถ้าเราจะวัดเรื่องความคิดสร้างสรรค์ก็จะวัดคุณสมบัติ 4 ด้านนี้ คือความคิดริเริ่ม ปริมาณความคิด ความคิดยืดหยุ่น ความคิดละเอียดลออ

* ควรจะเริ่มฝึกความคิดสร้างสรรค์กันเมื่อไหร่ดี

ยิ่ง เล็กเท่าไหร่ยิ่งดี เล็กๆ ไม่รู้ภาษาก็ฝึกได้นะคะ โดยให้เด็กได้สัมผัสกับสิ่งแวดล้อม เช่น เด็กที่นอนในเตียงมีของเล่นแขวนอยู่ แทนที่จะแขวนปลาตะเพียน ซึ่งเด็กจะได้เรียนรู้้อยู่รูปทรงเดียว ก็ลองหันมาแขวนโมบายที่มีรูปร่างต่างๆ กัน ไขลานแล้วหมุนไปมารอบทิศ มีเสียงด้วย เด็กจะได้เรียนรู้เรื่องความเคลื่อนไหว เป็นรูปทรงหลากหลาย ขณะเดียวกันก็ ได้ยินเสียง จะเห็นว่าเด็กได้ประสบการณ์ในครั้งเดียวเยอะมาก ทั้งการฟัง การเห็น

บางครั้งการไม่ได้กระตุ้นอะไรลูกมาก แต่สร้างบรรยากาศในบ้านให้อบอุ่น เป็นอิสระ ก็อาจจะมีส่วนเสริมสร้างความคิดสร้างสรรค์ได้ แต่ประเภทที่ถูกกดดันมาก ถูกบังคับ ไม่ให้พูดให้เถียง ไม่อะไรทุกอย่าง เด็กจะขี้กลัว ไม่กล้ามีความคิดสร้างสรรค์ เพราะกลัวผิด กลัวทำไม่ได้ กลัวคนจะว่า

* เด็กที่พ่อแม่ไม่เคยกระตุ้นให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ โตแล้วจะมาฝึกกันใหม่สายไปไหม

สำหรับ เด็กที่พ่อแม่ไม่ได้กระตุ้นเรื่องความคิดสร้างสรรค์ เราในฐานะนักศึกษาไม่เคยคิดว่าหมดโอกาส แต่คนนั้นเรียนรู้ได้ตลอดชีวิต เพราะฉะนั้นการเสริมเด็กในทุกช่วงดีทั้งนั้น เพียงแต่ยิ่งเร็วยิ่งดีค่ะ