ทารกคลอดก่อนกำหนดมักมีอาการหลายอย่างที่ต้องได้รับการดูแลอย่่างใกล้ชิด ทารกคลอดก่อนกำหนดจะมีปัญหาอะไรบ้างและต้องดูแลอย่างไร เรามีคำแนะนำค่ะ

ทารกคลอดก่อนกำหนดจะมีปัญหาอะไร และต้องดูแลอย่างไรให้แข็งแรง

พัฒนาการทารกคลอดก่อนกำหนด

ทารกคลอดก่อนกำหนด คือ ทารกที่คลอดก่อนอายุครรภ์ครบ 37 สัปดาห์ เช่น คลอดก่อนกำหนด 1-2 สัปดาห์ หรือ คลอดเมื่ออายุครรภ์ 35 หรือ 36 สัปดาห์
ทารกคลอดก่อนกำหนดส่วนใหญ่จะไม่มีปัญหาสุขภาพอะไรน่าเป็นห่วงมาก เพียงแต่ต้องดูแลใกล้ชิดและตรวจร่างกายอย่างสม่ำเสมอ เพราะทารกจะต้องปรับร่างกายสู่โลกภายนอกมากกว่าทารกที่คลอดตามกำหนดปกติ แต่ก็มีทารกที่ประสบปัญหามากเมื่อคลอดก่อนกำหนด คือ ทารกที่คลอดก่อนกำหนดมากหรือน้ำหนักตัวน้อยมาก เช่น ทารกคลอดอายุครรภ์ประมาณ 32-33 สัปดาห์ หรือน้ำหนักตัวตอนแรกเกิดน้อยกว่า 1.5 กิโลกรัม ซึ่งจะมีปัญหาเพิ่มขึ้นตามสัดส่วนของระยะการตั้งครรภ์

อย่างไรก็ตามทารกที่คลอดก่อนกำหนดอาจมีพัฒนาการล่าช้าบ้าง เพราะระบบสมองของทารกจะเจริญเร็วที่สุดในช่วง 6-7 สัปดาห์สุดท้ายของการตั้งครรภ์ แต่เมื่อทารกคลอดก่อนช่วงเวลานี้จึงทำให้สมองยังพัฒนาได้ไม่เต็มที่มากนัก ซึ่งแพทย์จะคอยตรวจเช็กพัฒนาการอย่างสม่ำเสมอ เช่น การได้ยินและการมองเห็น ส่วนการส่งเสริมพัฒนาการนั้นคุณพ่อคุณแม่อาจกระตุ้นลูกด้วยเสียงดนตรีเบาๆ การพูดคุยลูกบ่อยๆ การใช้สีและแสงอย่างเหมาะสมด้วย

ปัญหาทารกคลอดก่อนกำหนด

• ตัวเย็น - เนื่องจากทารกที่คลอดก่อนกำหนดจะตัวเล็กและตัวเย็นได้ง่าย จึงจำเป็นต้องคอยควบคุมอุณหภูมิของร่างกายให้อบอุ่น โดยอาจจะใช้ตู้อบเป็นเครื่องมือหลักในการกำหนดอุณหภูมิ

• หายใจลำบาก – ทารกคลอดก่อนกำหนดและน้ำหนักน้อย เช่น ทารกคลอดก่อนกำหนดที่มีน้ำหนักตัวแรกคลอดเพียง 1 กิโลกรัม มักจะมีปัญหาการหายใจ และต้องใช้เครื่องช่วยหายใจช่วย เพราะปอดยังทำงานได้ไม่เต็มที่

• ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำ – เนื่องจากการคลอดก่อนกำหนดทำให้เทารกตัวเย็นได้ง่าย จึงต้องดึงเอาสารสะสมที่เก็บไว้เป็นพลังงาน มาสร้างอุณหภูมิร่างกายให้อยู่ในระดับ 37% ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดต่ำลงได้

• ติดเชื้อได้ง่าย – ภูมิคุ้มกันของทารกนั้นมักจะได้จากแม่ในช่วงระยะท้ายของการตั้งครรภ์ ทารกคลอดก่อนกำหนดจึงมีโอกาสติดเชื้อมากกว่าทารกปกติถึง 4 เท่า

• ตัวเหลือง – เนื่องจากการทำงานของตับในทารกคลอดก่อนกำหนดยังไม่สมบูรณ์ ทำให้ทารกมีอาการตัวเหลืองนานกว่าทารกที่คลอดตามกำหนด และอาการตัวเหลืองนี้จะพบมากโดยเฉพาะในคนเอเชีย

• การดูดกลืน – ร่างกายของทารกยังทำงานประสานการดูดกลืนและการหายใจไม่ค่อยดี ทำให้มีโอกาสสำลักนมได้บ่อยๆ

• ป่วยกะทันหัน - หากทารกเกิดมีไข้ ตัวร้อน ติดเชื้อน้ำมูกเขียวข้น ดูดนมได้น้อยลง น้ำหนักไม่ขึ้น ต้องรีบพาไปพบแพทย์ทันที แม้ว่าจะก่อนเวลานัดก็ตาม

• น้ำคั่งในสมอง - ส่วนใหญ่ก็จะหายไปเองได้ แต่อาจมีทารกบางกลุ่มที่เมื่อโตขึ้นเรื่อยๆ หัวจะดูโตกว่าคนอื่นนิดหน่อย เพราะถุงน้ำในสมองจะใหญ่กว่าคนปกติ แต่ไม่มีปัญหาด้านพัฒนาการ

• ลำไส้เน่าตายอย่างเฉียบพลัน – ลำไส้ทารกคลอดก่อนกำหนดอาจเน่าขึ้นมาโดยที่ไม่มีทางป้องกัน และเกิดได้โดยไม่ทราบสาเหตุ ภาวะนี้เกิดได้ประมาณร้อยละ 10 ของทารกคลอดก่อนกำหนดทั้งหมด สามารถแสดงอาการได้หลายประเภท เช่น ลำไส้ขาดเลือดชั่วคราว ลำไส้ตายแต่ไม่ทะลุ และลำไส้ทะลุ

การดูแลทารกคลอดกำหนด

ทารกคลอดก่อนกำหนดจะอยู่โรงพยาบาลในระยะแรก โดยมีแพทย์และพยาบาลดูแลอย่างใกล้ชิด จนทารกมีความพร้อมและน้ำหนักตัวเพิ่มมากขึ้นกว่า 1.8-2 กก. สามารถหายใจได้เอง สามารถดูดกลืนได้ดี มีการใช้ตู้อบน้อยลง ไม่มีภาวะแทรกซ้อน สามารถกลับบ้านได้ แต่ว่าจะมีการนัดตรวจร่างกายในทุก 1-2 อาทิตย์เพื่อติดตามและสังเกตอาการ ซึ่งเมื่อกลับมาบ้านคุณพ่อคุณแม่ควรดูแลลูกน้อย ดังนี้

• จัดสภาพแวดล้อม - จัดบรรยากาศในบ้านให้อากาศถ่ายเท ไม่อับชื้น เพื่อให้อุณหภูมิร่างกายในของลูกไม่เย็นหรือร้อนเกินไป
  
  
• รักษาความสะอาด – ทารกคลอดก่อนกำหนดนั้นมีความเสี่ยงในการติดเชื้อมากกว่าทารกคลอดปกติ อุปกรณ์และของใช้ลูกทุกอย่างต้องผ่านการต้มนึ่งเพื่อฆ่าเชื้อ และรวมไปถึงสิ่งแวดล้อมต่างๆ ในบ้านด้วย
  
  
• นม – แนะนำให้กินนมแม่เป็นหลัก แต่อาจต้องกินนมสูตร Enrich Post-discharge Formula เสริมควบคู่ไปด้วย เพื่อช่วยให้ลูกทำน้ำหนักดีขึ้น ถ้าน้ำหนักตัวขึ้น 40-50 กรัมต่อวันก็ถือว่าการเจริญเติบโตเป็นไปได้ด้วยดี

อย่างไรก็ตามคุณแม่ควรสังเกตภาวะการติดเชื้อ หากลูกน้อยมีไข้หรือตัวเย็นหรือดูซึมไม่ดูดนม หรือมีอาการที่ไม่แน่ใจ ควรโทรปรึกษากุมารแพทย์หรือพยาบาลทารกแรกเกิดตามเบอร์โทรศัพท์ที่ให้ไว้ เพราะทารก คลอดก่อนกำหนดจะไวต่อการติดเชื้อ และอาจมีอาการรุนแรงอย่างรวดเร็วได้