IPD โรคร้ายของวัยเบบี้

โรคติดเชื้อไอพีดี (IPD) หรือชื่อเต็มๆ "Invasive Pneumococcal Disease" ในวัย 2 ขวบแรกของชีวิตลูกนั้น อยากให้คุณพ่อคุณแม่ระวังโรคติดเชื้อไอพีดี (IPD) เป็นพิเศษค่ะ เพราะมีอันตรายกับเด็กวัยนี้เหลือเกิน

 

โรคติดเชื้อไอพีดี (IPD) หรือชื่อเต็มๆ "Invasive Pneumococcal Disease" นี้ ศ.นพ.สมศักดิ์ โล่ห์เลขา นายกแพทยสภาและนายกสมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย อธิบายว่าเป็น โรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสที่รุนแรง ซึ่งมีมานานแล้ว แต่ไม่เป็นที่รู้จักกันในประเทศไทย โดยเกิดจากเชื้อแบคทีเรียสเตรปโต-คอคคัส นิวโมเนียอี หรือเรียกสั้นๆ ว่า นิวโมคอคคัส และโรคนี้สามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกช่วงอายุค่ะ แต่จะพบบ่อยในเด็กที่อายุต่ำกว่า 2 ปี เนื่องจากเด็กเล็กยังไม่มีภูมิป้องกันต่อโรคนี้
 

ลักษณะการติดเชื้อและอาการที่แสดงออก

ไอพีดีเป็นโรคที่ทำให้เกิดการติดเชื้อในหลายๆ ระบบของร่างกาย และระดับความรุนแรงของอาการจะขึ้นอยู่กับอวัยวะที่ติดเชื้อ ซึ่งจุดที่พบได้บ่อยคือ
 

• การติดเชื้อในระบบประสาท เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ เด็กจะมีอาการไข้สูง ปวดศีรษะรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน คอแข็ง หากเกิดกับเด็กทารกจะวินิจฉัยได้ยาก อาจมีอาการงอแง ซึม ไม่กินนม และชักได้ ถ้ารักษาไม่ทันท่วงทีอาจเสียชีวิตหรือพิการ หูหนวก ปัญญาอ่อน
• การติดเชื้อในกระแสเลือด เด็กจะมีไข้สูง ร้องกวน งอแง อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนตามมา เช่น ช็อก เสียชีวิต นอกจากนี้เชื้ออาจกระจายไปสู่อวัยวะอื่นๆ เช่น เยื่อหุ้มสมอง ปอด กระดูกและข้อ เป็นต้น
• การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน เช่น หูน้ำหนวก เด็กจะมีอาการไข้สูง บ่นปวดหู งอแง ถ้าไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง การติดเชื้ออาจลุกลามไปที่อวัยวะข้างเคียงหรือสมองได้ และสามารถเกิดหูน้ำหนวกเรื้อรัง แก้วหูทะลุ การได้ยินบกพร่อง ซึ่งมีผลต่อพัฒนาการด้านภาษาของเด็กด้วย
• การติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนล่าง เช่น ปอดอักเสบ เด็กจะมีอาการไข้ ไอ หายใจเร็ว หอบ ซึ่งอาจรุนแรง ถึงขั้นต้องใส่เครื่องช่วยหายใจ และเสียชีวิตได้ถ้าได้รับการรักษาล่าช้า

ส่วนสาเหตุที่ทำให้เด็กพิการและเสียชีวิตนั้น เป็นเพราะพ่อแม่ไม่ทราบว่าลูกติดเชื้อไอพีดี เพราะเชื้อชนิดนี้จะแสดงอาการภายนอกเหมือนกับโรคติดเชื้อทั่วไป ทำให้คิดว่าลูกเป็นไข้หวัดธรรมดา จึงไม่ได้ให้ความสำคัญ แต่หากปล่อยทิ้งไว้หรือไม่รีบรักษาจะทำให้เด็กเสียชีวิตภายในเวลาอันรวดเร็ว หรือเกิดภาวะพิการ ปัญญาอ่อนได้
 

วิธีสังเกตว่าเด็กอาจติดเชื้อไอพีดีหรือไม่นั้น ให้สังเกตดูจากอาการต่างๆ เหล่านี้ค่ะ เด็กงอแงมากจนรู้สึกผิดปกติ เวลามีไข้จะมีอาการร่วม เช่น ชัก อาเจียนหรือมีอาการซึม หากพบอาการเช่นนี้ควรสมมติฐานว่าเด็กอาจติดเชื้อไอพีดี และวิธีวินิจฉัยโรคก็สามารถทำได้วิธีเดียวคือการเจาะไขสันหลัง ซึ่งเป็นวิธีที่ยากและพ่อแม่ส่วนมากก็ไม่นิยมที่จะตรวจโดยวิธีนี้กัน
 

เชื้อนิวโมคอคคัสนี้จะพบทั่วไปในผู้ใหญ่และในเด็กเล็ก ถึงแม้ว่าจะมีสุขภาพแข็งแรงดีก็ตาม โดยพบได้ที่โพรงจมูกและลำคอ ซึ่งอาจไม่มีอาการใดๆ (เป็นพาหะ) แต่จะแพร่กระจายเชื้อไปสู่ผู้อื่นได้ง่าย โดยการไอ จาม ทำให้ละอองเสมหะแพร่กระจายออกไป ซึ่งเป็นการแพร่กระจายในลักษณะเดียวกับโรคหวัด ฉะนั้นเด็กเล็กที่ไม่มีภูมิต้านทานก็จะติดเชื้อได้ง่าย
 

ใครอยู่ในกลุ่มเสี่ยง

• เด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี ถึงแม้ว่าจะมีสุขภาพดีก็จัดอยู่ในกลุ่มเสี่ยง เพราะอาจได้รับเชื้อจากพาหะที่มาจากผู้ใหญ่ ซึ่งเชื้อจะมาจากการหอมแก้มหรือการเข้าใกล้เด็ก (เพราะในโพรงจมูกของผู้ใหญ่นั้นอาจจะมีเชื้อนิวโมคอคคัสอยู่ แต่ไม่ส่งผลกับผู้ใหญ่เพราะเชื้อเป็นแค่พาหะ)
• เด็กที่อยู่ในสถานรับเลี้ยงเด็ก
• เด็กที่ได้รับยาปฏิชีวนะมาก่อน
• เด็กที่เคยมีประวัติติดเชื้อในหู
• เด็กที่ไม่มีม้ามหรือม้ามทำหน้าที่บกพร่อง
• เด็กที่มีน้ำอยู่ในเยื่อบุช่องท้อง