ฟังความรุนแรงของเจ้าฝุ่นจิ๋วพร้อมวิธีการรับมือ โดย The Expert 

พญ. สิริรักษ์ กาญจนธีระพงศ์ กุมารเวชศาสตร์ โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน โรงพยาบาลนวเวช

 

 

PM2.5 ส่งผลกระทบอย่างไรกับสุขภาพของลูกเราบ้าง จริงๆ ก็ต้องมารู้จักกับฝุ่น PM2.5 ก่อน ชื่อเล่นของเขาฝุ่นละเอียด PM มาจากคำว่า Particulate matter คือฝุ่นที่มีอนุภาคเส้นผ่าศูนย์กลางเล็กกว่า 2.5 ไมครอน เล็กขนาดไหน เล็กขนาดที่ตามองไม่เห็นเล็กกว่าเส้นผมเราเกือบ 100 เท่า เล็กขนาดที่ขนจมูกเราไม่สามารถกรองไว้ได้ เพราะฉะนั้นความน่ากลัวของเขาๆ เป็นฝุ่นที่มีขนาดเล็กมากเขาก็ผ่านจมูกเราเข้าไปได้ หมายความว่าเขาก็จะผ่านไปในทางอากาศทางเดินหายใจทั้งส่วนบนลงไปส่วนล่างไปจนถึงหลอดเลือดได้เลยความน่ากลัวของเขาคือตรงนี้ เขาก่อโรคอะไรได้บ้าง

 

รวมถึงระบบอื่นคือผิวหนังกับดวงตาก็เป็นลักษณะระคายเคืองคล้ายๆ ระบบทางเดินหายใจจะพบว่าเด็กมีอาการแสบตา คันตา น้ำตาไหลง่าย รวมถึงแพ้แสงได้จากการที่ฝุ่นเข้า รวมถึงเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคตาแดงหลังจากที่มีอาการเยื่อบุตาอักเสบ

ส่วนที่ผิวหนังก็เป็นลักษณะอาการระคายเคืองเราจะแสบที่ผิวหนังผิวหน้าบริเวณที่เราไม่ได้ใส่แมสเราจะรู้สึกได้บางคนที่เป็นโรคภูมิแพ้อยู่แล้วอาการโรคผิวหนังที่เกิดจากภูมิแพ้อาจจะกำเริบก็จะมีลักษณะที่เป็นผื่นสากๆ แดงๆ คัน ขึ้นตามข้อพับแขนขาได้ คนที่เป็นโรคภูมิแพ้รุนแรงอยู่แล้วบางคนถึงขั้นลมพิษขึ้นอาการบวมที่ดวงตาและปากได้ถ้าเป็นระบบที่ค่อนข้างรุนแรง

เนื่องจากว่าฝุ่นละเอียดทะลุทะลวงมากไปถึงระบบหลอดเลือดเขาจะผ่านเข้าไปในระบบทางเดินหายใจหลังจากนั้นเขาก็จะเข้าถุงลมสามารถเข้าทางเส้นเลือดฝอยได้ เพราะฉะนั้นฝุ่นตัวนี้จะเข้าไปเป็นสารอนุมูลอิสระในหลอดเลือด ซึ่งสารอนุมูลอิสระจะทำให้เกิดการสร้าง Antioxidants ขึ้นมา เพราะฉะนั้นระบบเมตาบอลิซึมในร่างกายเราจะรวนจากฝุ่นตัวนี้ได้ เขายังสามารถนำพาโลหะหนักเข้าไปในร่างกายได้ด้วยเพราะฉะนั้นเขากลายเป็นสารก่อมะเร็งได้เช่นกัน

สังเกตเบื้องต้นแพ้ฝุ่น PM2.5

ในยุคปัจจุบันเราจะมีการเตือนอยู่แล้วผ่านทางพยากรณ์อากาศหรือ Application วัดค่า AQI เพราะฉะนั้นลักษณะของค่า AQI ค่อนข้างสูงในช่วง 1-50 ถือว่าปกติอากาศดีออกไปทำกิจกรรมกลางแจ้งได้ช่วง 50-100 เด็กที่เป็นภูมิแพ้ต้องระวัง ถ้าเกิน 100-200 ก็ค่อนข้างต้องระมัดระวังเป็นพิเศษหลีกเลี่ยงกิจกรรมกลางแจ้งดีกว่า เพราะฉะนั้นตัวชี้วัดที่เป็นตัวเลขช่วยได้อยู่แล้ว นอกนั้นเราก็สังเกตจากอาการ อาการส่วนใหญ่มันทำให้เกิดการระคายเคือง เพราะฉะนั้นบริเวณทางเดินหายใจส่วนต้น ผิวหนังและดวงตาจะเป็นบริเวณที่ Sensitive เป็นพิเศษ ถ้าบุตรหลานมีอาการแสบ ระคายเคือง คันโดนที่ไม่มีสาเหตุที่ชัดเจนอาจจะเกี่ยวกับฝุ่น PM2.5

ดูแลเบื้องต้นเมื่อลกแพ้ฝุ่น PM2.5

1.ระบบทางเดินหายใจ เนื่องจากว่าอาการคล้ายโรคภูมิแพ้อากาศ โพรงจมูกอักเสบ อาจมีน้ำมูก น้ำตาไหล ก็คือกลุ่มอาการคัด คัน จามทั่วไปเราก็เน้นการล้างจมูกด้วยน้ำเกลือเป็นวิธีการเบื้องต้น

2.ถ้าเป็นดวงตาหรือผิวเราก็เน้นการทาโลชั่นที่มีมอยเจอร์ไรซ์เซอร์สูง ถ้าเราสัมผัสแล้วเราไม่แน่ใจให้ชำระล้างร่างกายให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ช่วยลดความรุนแรงของส่วนนี้ได้ ถ้าเป็นผื่นลมพิษเราใช้คารามายได้ แต่ถ้าเป็นลักษณะผื่นแสบคันเราเน้นใช้มอยเจอร์ไรซ์เซอร์มากกว่า

PM2.5 กระทบการทำงานสมอง

เข้าไปรบกวนเมตาบอลิซึม พอระบบเมตาบอลิซึมเรามีปัญหาก็จะเกิดอาการอ่อนเพลียได้ค่อนข้างง่าย คล้ายๆ กับการพักผ่อนไม่เพียงพอ เนื่องจากว่ามันเข้าไปในระบบหลอดเลือดมันก็เป็นสารอนุมูลอิสระอย่างหนึ่ง พอระบบเผาพลาญพลังงานหรือระบบเมตาบอลิซึมมีปัญหาเราก็จะอ่อนเพลียง่าย ก็จะรู้สึกว่าทำไมลูกเราอ่อนเพลียทั้งที่พักผ่อนเพียงพอกินอาหารเพียงพอ อันนี้เป็นผลสืบเนื่องมาจากการสูดฝุ่น PM2.5

วิธีดูแลป้องกันฝุ่น PM2.5

หลักการดูแลทั่วไปในช่วงที่มีฝุ่น PM2.5 สาเหตุของฝุ่น PM2.5 อันดับหนึ่งมาจากท่อไอเสียรถยนต์ การเผาไม่ว่าจะเป็นเผาขยะ ควันธูป การสูบบุหรี่ รวมถึงความกดอากาศมีส่วนเกี่ยวข้อง ซึ่งจะเห็นว่าเวลามีปัญหา PM2.5 บริเวณแถบภาคเหนือภาคอิสานจะได้รับผลกระทบค่อนข้างเยอะจากเรื่องความกดอากาศของเขา เพราะฉะนั้นการดูแลหลักๆ เลยคือ

ใส่หน้ากากที่เป็นมาตรฐาน สำหรับป้องกันฝุ่น PM2.5 จริงๆ มีหน้ากาก N95 เท่านั้น แต่ที่เรารู้กันคือหน้ากาก N95 มีราคาค่อนข้างสูงแล้วการใส่ N95 ค่อนข้างอึดอัดไม่สบายทำให้หายใจลำบากในเด็กและไซส์ของ N95 ก็ไม่เหมาะกับเด็กเท่าไหร่ เราก็อาจจะใช้เป็นลักษณะหน้ากากกรอง 3 ชั้น เรียกว่าหน้ากากอนามัยเราสามารถใส่หน้ากากอนามัยซ้อนกัน 2 ชั้นได้เพื่อป้องกันฝุ่น PM2.5 หรือเราอาจจะใช้หน้ากากที่เป็นผ้าฝ้ายแล้วใส่แผ่นกรองอากาศหรือกระดาษทิชชูก็พอจะลดปริมาณฝุ่น PM2.5 อนุภาคได้พอสมควรเหมือนกันอาจจะเหมาะกับลักษณะทางเดินหายใจและใบกับโครงหน้าของเด็กมากกว่า N95

สำหรับเด็กสามารถใส่หน้ากากได้ทั้งวันแต่ขอเป็นเด็กที่อายุเกิน 2 ปีขึ้นไปเพราะถ้าอายุต่ำกว่า 2 ปี ลักษณะการใส่หน้ากากตลอดเวลาอาจจะไปอุดกั้นทางเดินหายใจส่วนต้นได้

สำหรับเครื่องฟอกอากาศถ้าเป็นลักษณะอาคารเปิดอย่างเช่น โรงเรียน หรือห้างสรรพสินค้าเราจะเป็นว่าไม่ได้เป็น Area ที่ปิดอยู่ตลอดเวลาเพราะฉะนั้นก็เลี่ยงไม่ได้ที่จะมีฝุ่นผ่านเข้าไปบ้าง เครื่องฟอกอากาศก็เป็นอีกอุปกรณ์หนึ่งที่มาช่วย ณ ปัจจุบัน เครื่องฟอกอากาศปัจจุบันเป็นลักษณะการกรองแบบ Hepa Filter ทั้งอยู่แล้ว แต่ Hepa Filter จะเป็นลักษณะการกรองที่เป็นไรฝุ่นมีขนาด 5 ไมครอนขึ้นไปแต่เจ้าฝุ่นละเอียดของเรา PM2.5 มันเล็กกว่า 2.5 ไมครอน

เพราะฉะนั้นมันจะใช้เทคนิคเพิ่มเติมอื่นๆ สำหรับเครื่องฟอกอากาศ เช่น พวกกลุ่ม Airstream เทคนิคนี้คือการปล่อย Electron ประจุเร็วๆ ช่วยเข้ามาจับฝุ่นหรือ plasma cluster จะคุ้นหู อันนี้จะปล่อยประจุบวก ประจุลบ สำหรับการจับฝุ่นและการจับเชื้อโรค และมีเรื่องของ Minus ion generator ตัวนี้น่าจะคุ้นหูเพราะดังมากเป็นเครื่องฟอกอากาศแบบพกพาตัวนี้เขาจะปล่อยประจุลบออกมาเพื่อดักจับฝุ่นโดยเฉพาะฝุ่น PM2.5 ไม่เข้ามาในระบบทางเดินหายใจของเรา จะเป็นคำตอบช่วยผู้ปกครองได้ ไม่ว่าจะเป็นเครื่องฟอกอากาศไม่ว่าจะเป็นเครื่องฟอกอากาศแบบตั้งโต๊ะ หรือเครื่องฟอกอากาศแบบห้อยคอติดตัวช่วยได้ในระดับหนึ่งเลือกให้เหมาะสม

สถิติเด็กที่เป็นภูมิแพ้จากฝุ่น PM2.5

เพิ่มขึ้น 3-5 เท่าจากรายงานปี 2021 อาจจะด้วยหลายๆ อย่าง เรื่องของเปลี่ยนแปลง เรื่องของการติดเชื้อไวรัสด้วย เรื่องของฝุ่นด้วย ยอดตัวเลขของภูมิแพ้เยอะขึ้นไม่ว่าจะภูมิแพ้อาหาร แพ้อากาศ รวมไปถึงโรคหอบหืดด้วย มาจากสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไป ณ ปัจจุบัน แต่เดิมเราอาจจะให้คำอธิบายว่าโรคภูมิแพ้มาจากพันธุกรรม 50% สิ่งแวดล้อม 50% แต่ตอนนี้ยังไม่มีใครบอกได้แน่นอนว่าเปลี่ยนไปเยอะขนาดไหน ก็พบว่าเป็นตัวเลขที่เยอะขึ้นกว่าในอดีตเกือบ 10 เท่าเลยทีเดียว

ฝุ่นกระทบแม่ตั้งครรภ์

จริงๆ อีกประเด็นคือฝุ่น PM2.5 ในหญิงตั้งครรภ์ก็ส่งผลกระทบพอสมควร เราพบว่าในช่วงที่มี PM2.5 เยอะๆ เราพบรายงานการคลอดก่อนกำหนดกับเด็กที่น้ำหนักน้อยกว่าปกติเยอะขึ้นมากแล้วก็เห็นว่ามันส่งผลกระทบช่วงตั้งครรภ์ เพราะฉะนั้นการดูแลในช่วงพีคของ PM2.5 เราแนะนำตั้งแต่ในช่วงตั้งครรภ์เลย

อยากให้คุณแม่ตั้งครรภ์ดูแลสุขภาพและระวังในเรื่องฝุ่น PM2.5 ให้มากๆ น้องที่คลอดออกมาอยากกระตุ้นแนะนำให้กินนมแม่อย่างน้อย 6 เดือน ถ้าเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงเยอะๆ อาจจะต้องกินนมพิเศษสำหรับการป้องกันภูมิแพ้ไปจนถึงอายุ 1 ปี นอกนั้นทั่วๆ ไปเราก็เน้นการกินอาหารที่มีประโยชน์ เน้นอาหารหลัก 5 หมู่ ส่วนอาหารที่ช่วยเพิ่มสารต้านอนุมูลอิสระพวกกลุ่มวิตามินซี วิตามินอี โอเมก้า เราก็แนะนำให้รับประทานมากขึ้น สุดท้ายคือการออกกำลังกายช่วยเสริมสร้างสมรรถภาพทางปอดลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคภูมิแพ้ได้ในทุกโรคภูมิแพ้อยู่แล้ว ช่วงนี้เน้น 3 เรื่องคือ 1.การใส่หน้ากากอนามัยให้ถูกวิธี 2. ล้างมือบ่อยๆ เน้นแอลกอฮอล์ 70% Food grade สำหรับเด็กเพื่อป้องกันอาการระคายเคือง
3. Social Distancing เว้นระยะห่างทางสังคม ช่วงพีคของฝุ่น PM2.5 เช็คค่า AQI ก่อนออกจากบ้านทุกครั้งด้วย

 

ฟังความรุนแรงของเจ้าฝุ่นจิ๋วพร้อมวิธีการรับมือ โดย The Expert 

พญ. สิริรักษ์ กาญจนธีระพงศ์ กุมารเวชศาสตร์ โรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน โรงพยาบาลนวเวช

 

Apple Podcast: https://apple.co/3m15ytB 

Spotify: https://spoti.fi/3cvAVcX 

Youtube: https://bit.ly/3cxn31u